امروز- در همین زمینه «آرما‌ن‌ملی» در گفت‌وگویی با حیدر مستخدمین حسینی، کارشناس اقتصادی، به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می‌خوانید.
آیا تصمیم بانک مرکزی در افزایش سودسپرده در بانک‌ها، می‌تواند به کاهش نقدینگی با افزایش سپرده‌های بانکی کمک کند؟
در وضعیت فعلی اقتصاد ما سپرده‌های بانکی کسر نشده و فقط از حسابی به حسابی دیگر جابه‌جا می‌شود یعنی تحت هر شرایطی مردم وجوه و نقدینگی خود را در خانه نگهداری نمی‌کنند! اگر وجوهی از بانک برای خرید سهام خارج شود بازهم در نهایت فروشنده مبلغ دریافتی را در بانک سپرده‌گذاری می‌کند. با خرید طلا، ارز، ملک و زمین و … پول از سپرده فرد «الف» خارج و به حساب سپرده فرد «ب» وارد می‌شود. در مجموع میزان سپرده در نظام بانکی کاهش نمی‌یابد و این سپرده بعد از خروج از بانک و تبدیل به شکل دیگری دوباره وارد بانک می‌شود. بنابراین نباید نگران این باشیم که با هر اتفاقی سپرده‌های بانک کم خواهد شد، در واقع میزان سپرده‌ها متناسب با میزان نقدینگی افزایش پیدا کرده است. گذشت آن زمانی‌که به دلیل وجود موسسات غیرمجاز و نبود الزام؛ اطلاعات سپرده‌ها و نقدینگی خودشان را در اختیار بانک مرکزی قرار نمی‌دادند و سبب می‌شد فاصله‌ای بین سپرده‌ها و نقدینگی وجود داشته باشد. حالا که موسسات غیرمجاز جمع شده و همه بانک‌ها تحت پوشش بانک مرکزی هستند اطلاعات این بانک‌ها در اختیار بانک مرکزی قرار می‌گیرد تا میزان نقدینگی را بررسی و گزارش دهد. این سیاست‌ها تاثیری بر نقدینگی و سپرده‌ها ندارد. مهم سیاست‌های پولی است که بانک مرکزی اتخاذ می‌کند، باید به نقدینگی جهت بدهد تا خلق اعتبار و پول و رشد نقدینگی در جهت تولید، فعالیت‌های خدماتی و … مصرف شود.
این جهت‌گیری چطور اجرا می‌شده آیا هنوز هم به آن عمل می‌شود؟
بانک مرکزی در سال‌های گذشته با اتخاذ بسته اعتباری به بانک‌ها اعلام می‌کرد منابع را در چه بخشی از اقتصاد و به چه میزانی تقسیم کنند. این جهت‌گیری یک دهه است که جدی گرفته نمی‌شود و الزامی برای بانک در اجرای این دستورالعمل وجود ندارد. به همین دلیل است که سرنخ رشد نقدینگی و نشستن آن در یکی از بخش‌های اقتصادی بدون نظارت و کنترل صورت می‌گیرد. بنابراین این نوع سیاست‌ها تاثیری بر میزان سپرده بانک‌ها نخواهد داشت، اما نکته‌ای وجود دارد این است که نقدینگی‌ای که توسط مردم در بانک‌ها سپرده‌گذاری می‌شوند، برای هزینه شدن در اقتصاد باید هدایت شوند.
آیا خارج شدن سپرده از بانک‌ها نگران کننده است؟
نباید نگران خارج شدن سپرده از بانک‌ها باشیم، این سپرده‌ها بعد از خروج از بانک به سمت بازار سرمایه، کالا، اوراق بهادار و … و ارز و سکه و لوازم خانگی می‌روند و باز هم به بانک برمی‌گردند. این ادعا که گفته می‌شود اگر نرخ سود بانکی تغییر کند نقدینگی کاهش می‌یابد ماهیت صحیحی در این دوره از اقتصاد ندارد، زمانی بود که وجوه را از بانک خارج و در جایی غیر بانک نگهداری می‌کردند تا در شرایط ضروری در دسترس باشد، اما در شرایط و ساختارهای فعلی ما اینکار امکان‌پذیر نیست.
درعین حال، برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که این اقدام بانک مرکزی در صدور مجوز افزایش سود بانکی می‌تواند از شوک ارزی ناشی از ورود نقدینگی به این بازار بکاهد، آیا می‌توان چنین انتظاری از این مصوبه داشت؟
اقتصاد یک مجموعه و سیستم بوده و این یک نگاه و تلقی است تا متوجه شوید اقتصاددان‌ها اقتصاد را چطور می‌بینند. ما معتقدیم که اقتصاد سیستم بوده و شامل اجزای به‌هم پیوسته یعنی بازار پول، سرمایه، کار، تولید، ارز و … است که همه آنها باید در تعادل باشند. هر کدام از این بازارها از تعادل خارج شود اثر تخریبی خودش را بر سایر بازارها خواهد گذاشت. این اتفاقی است که الان در اقتصاد ما افتاده، اما چرا؟ برای اینکه یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در اقتصاد برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و سپرده‌گذاران که همان نرخ سود یا بهره است، دچار اختلال شد. وقتی در بازار پول نرخ سود در تعادل نباشد در مرحله اول خود بازار پول از تعادل خارج شده و مرحله بعدی اثراتش را در سایر بازارها خواهد گذاشت، زمانی تعادل در بازار پول برقرار است که تورم و نرخ سود بانکی منطقی و نزدیک به هم باشند. سودی که در نظام بانکی به سپرده‌گذار داده می‌شود 15 درصد است ولی تورم بالای 30 درصد، یعنی کسی که قصد سپرده‌گذاری دارد باید بداند 15 تا 20 درصد نسبت به تورم قدرت خریدش را از دست خواهد داد و این یعنی عدم تعادل. زمانی‌که این اتفاق در بازار پول می‌افتد اثر تخریبی آن با ورود سپرده به بازار سرمایه، کالا، خودرو و طلا و … خود را نشان می‌دهد. سپرده‌گذاران برای حفظ قدرت خرید در هر بازاری ورود کرده و باعث خواهند شد تا آن بازارها هم از تعادل خارج شوند. به‌عنوان مثال وقتی وارد بازار خودرو می‌شوند با افزایش تقاضا و محدودیت عرضه، قیمت افزایش می‌یابد و وقتی که قیمت افزایش می‌یابد شوک قیمتی رخ می‌دهد و به همین ترتیب شوک‌های بعدی را شاهد خواهیم بود یا وقتی دولت در بازاری محدودیت ایجاد می‌کند این وجوه از بازار خارج و به سمت بازار دیگری حرکت می‌کند. اگر نسبت به این موضوع توجه نداشته باشیم از جایی که ریشه اصلی است، این اتفاق رخ می‌دهد.
عدم تناسب نرخ سود بانکی و تورم چه نتیجه‌ای در اقتصاد دارد؟
نقدینگی سه ماهه ابتدای امسال از سه ماهه سال 98 و 97 و تمام سال‌ها بیشتر بوده که امری بی‌سابقه است. در این وضعیت عده‌ای از هدف‌گذاری نرخ سود سپرده 15 درصدی و تورم 22 درصدی بحث می‌کنند. ما هم علاقه‌مندیم که این اتفاق در اقتصاد بیفتد، اما با چه مکانیزمی؟ در حالی‌که بازار پول خودش دچار عدم تعادل است سپرده‌های پنج ساله را به سپرده‌های حداکثر یک‌ساله رساندیم، این اتفاق در واقع باعث انتشار این پالس شد بانک محل توقف کوتاه‌مدت برای سپرده‌گذار است تا بعد از ارزیابی بازارها، پولش را سودده‌ترین بازار ببرد!
منبع: آرمان