امروز- لیلا زمانی
گفته می شود که از ابتدای دولت تا امروز جذب سرمایه ما به صورت مصوب یعنی طرح‌های سرمایه گذاری که طرف‌های خارجی ابراز علاقه مندی کردند و بخش‌هایی از سرمایه شان را هم وارد ایران کردند، شروع کردند ۹.۲میلیارد دلار بوده که در مقایسه با گذشته بسیار متفاوت است.
تصویب ۴۵۰ میلیون دلار طرح سرمایه‌گذاری خارجی
۴۵۰ میلیون دلار طرح سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله، حوزه صنعت، دارو، مواد غذایی، ساختمان، گردشگری، تجهیزات راهسازی، مدیریت شهری، خدمات و کشاورزی در آخرین جلسه هیات سرمایه‌گذاری خارجی در سال ۱۴۰۲ بررسی و تصویب شد.
در دویست و هفتاد و هشتمین جلسه هیات سرمایه‌گذاری خارجی و آخرین جلسه هیات سرمایه‌گذاری خارجی در سال ۱۴۰۲، تعداد ۵۵ دستور جلسه در خصوص طرح سرمایه‌گذاری خارجی با حجم سرمایه‌گذاری بالغ بر ۴۵۰ میلیون دلار و در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله، حوزه صنعت، دارو، مواد غذایی، ساختمان، گردشگری، تجهیزات راهسازی، مدیریت شهری، خدمات و کشاورزی بررسی و تصویب شد.
این طرح‌ها از کشورهای مختلف از جمله چین، ترکیه، عراق، هند، افغانستان، امارات متحده عربی، عربستان، روسیه، پاکستان و ایرانیان مقیم خارج از کشور در حوزه نفت و گاز، تأمین آب، برق و گاز، حمل و نقل و ارتباطات، خدمات، ساختمان، صنعت، کشاورزی و معدن مورد بررسی قرار گرفت و به تصویب هیات سرمایه‌گذاری خارجی رسید. در راستای تسریع و تسهیل فرایند صدور مجوزهای سرمایه‌گذاری خارجی، هر ماه نشست هیات سرمایه‌گذاری خارجی در سازمان سرمایه‌گذاری برگزار شده و در هر نشست ده‌ها درخواست سرمایه‌گذاری خارجی بررسی، تصویب و مجوز سرمایه‌گذاری خارجی آنها صادر می‌شود.
طبق گزارش عملکرد معاونت طرح‌های دفتر سرمایه‌گذاری خارجی، در سال ۱۴۰۲ تعداد ۳۱۸ طرح به ارزش بیش از ۵.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی و تعداد ۱۷۵ طرح فرعی (درمجموع ۴۷۵) مصوب شده که در مقایسه و نسبت به سال گذشته هم در حجم و هم تعداد طرح اصلی و فرعی افزایش چشمگیر داشته است.
دویست و هفتاد و هشتمین جلسه هیات سرمایه‌گذاری خارجی به ریاست رئیس کل سازمان سرمایه‌گذاری و با حضور اعضای هیات سرمایه‌گذاری خارجی از جمله سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت امور خارجه، اتاق تعاون ایران و نمایندگان دستگاه‌های تخصصی ذی‌ربط از جمله وزارت راه و شهرسازی، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزی، در محل سالن خلیج فارس سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران برگزار شد.
انواع سرمایه گذاری خارجی
امروزه بسیاری از كشورهای جهان به واسطة عدم تكافوی منابع داخلی برای سرمایه گذاری، تمایل شدیدی به جذب سرمایه های خارجی پیدا كرده اند. به عبارتی دیگر، سرمایه‌گذاری خارجی به معنای جریان سرمایه از یک کشور به کشور دیگر و اعطای سهام مالکیت شرکت‌ها و دارایی‌های کشور میزبان است. سرمایه‌گذاران خارجی با توجه به میزان سرمایه‌گذاری، نقش تاثیرگذاری در مدیریت شرکت دارند.
روند جدیدی به سمت جهانی شدن در جریان است که در آن شرکت‌های چندملیتی اقدام به سرمایه‌گذاری در کشورهای مختلف می‌کنند.
خرید اوراق قرضه و سهام شركت ها در معاملات بورس و قبوض سپرده در بانك های خارجی از انواع سرمایه گذاری سهام دارانه هستند كه در این حالت سرمایه گذار خارجی در اداره واحد تولیدی نقش مستقیم نداشته و مسئولیت مالی نیز متوجه وی نیست. مهمترین ویژگی سرمایه گذاری سهامی فرّار بودن آن است. به عبارت دیگر سرمایه گذار خارجی در هر لحظه قادر است با فروش سهام یا اوراق بهادار، سرمایه اش را به كشور خود و یا كشور ثالث منتقل نماید. اما سرمایه گذاری مستقیم خارجی، نوعی سرمایه گذاری است كه به منظور كسب منفعت دائمی و همیشگی در مؤسسه ای مستقر در كشوری غیر از كشور سرمایه گذار صورت می گیرد و نتیجه آن كسب حق رأی مؤثر در مدیریت شركت است.
سرمایه‌گذاری خارجی عمدتا به‌عنوان یک کاتالیزور برای رشد اقتصادی در آینده محسوب می‌شود که هم از طریق افراد دارای سرمایه امکان‌پذیر است و هم از طریق شرکت‌هایی که به دنبال رشد و توسعه فعالیت‌های خود به وسیله مشارکت و همکاری با شرکت‌های دیگر هستند.
هم‌زمان با رشد پدیده جهانی شدن، تعداد شعب شرکت‌ها در سراسر جهان نیز رو به افزایش است. برای برخی شرکت‌ها احداث کارخانه و تولید محصول در یک کشور دیگر به‌دلیل نیروی کار و مواد اولیه ارزان‌تر و مالیات کمتر، مقرون به صرفه و جذاب به نظر می‌رسد.
سرمایه‌گذاری خارجی به 2 روش صورت می‌پذیرد:
سرمایه‌گذاری مستقیم و سرمایه‌گذاری غیر مستقیم.
سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم، سرمایه‌گذاری فیزیکی است که شامل احداث کارخانه، خرید ساختمان و سایر تجهیزات مورد نیاز تاسیس شرکت و یا پروژه در کشور خارجی می‌باشد.
این نوع سرمایه‌گذاری به عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت در نظر گرفته شده و موجب رشد اقتصادی در کشور میزبان می‌شود.
سرمایه گذاری مستقیم خارجی به هر علت و شكلی كه صورت پذیرد، اثرات قابل ملاحظه ای بر روی متغیرهای كلان اقتصادی از جمله كاهش نرخ بهره، كاهش نرخ ارز، افزایش رشد اقتصادی، افزایش درآمد مالیاتی دولت، كاهش بدهی دولت، بهبود توزیع درآمد، انتقال تكنولوژی، افزایش اشتغال، توسعه صادرات، كاهش واردات و تاثیر مثبت در تراز پرداخت ها دارد.
به طور كلی، عوامل موثر بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی را می توان به چهار گروه زیر تقسیم بندی كرد:
الف- عوامل سیاستگذاری اقتصادی(مثل ثبات اقتصادی، میزان ریسك سرمایه گذاری و…).
ب – عوامل ساختار اقتصادی (مثل زیر ساخت هایی نظیر راه ها، بنادر، سیستم های ارتباطی، …).
ج – عوامل تشویقی و حمایتی (مثل معافیت های مالیاتی، اعطای یارانه، …).
د – عوامل جغرافیایی وسیاسی.
انواع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی:
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی معمولا به‌صورت افقی، عمودی و مستقل طبقه‌بندی می‌شود.
سرمایه‌گذاری افقی به سرمایه‌گذارانی اشاره دارد که فعالیت تجاری که در کشور خود در حال اجرای آن هستند را در یک کشور خارجی اجرا می‌کنند، به‌عنوان مثال یک تولید کننده گوشی در آمریکا، یک فروشگاه در کشور چین باز کند.
سرمایه‌گذاری عمودی یعنی سرمایه‌گذار فعالیتی متفاوت اما مرتبط با کار اصلی خود را در کشور دیگری انجام دهد، مثلا قطعات و مواد اولیه محصول تولیدی خود را در کشور دیگری تولید کند.
سرمایه‌گذاری مستقل زمانی است که فرد یا شرکت در طرح و پروژه‌ای متفاوت و غیرمرتبط با فعالیتی که در حال حاضر در کشور خود انجام می‌دهد در کشوری خارجی سرمایه‌گذاری می‌کند. از آنجایی که این نوع سرمایه‌گذاری در صنعتی است که سرمایه‌گذار تا به حال در آن تجربه‌ای نداشته است معمولا به صورت مشارکتی با شرکت خارجی که در این صنعت کار کرده باشد صورت می‌گیرد.
سرمایه‌گذاری خارجی غیرمستقیم، شامل شرکت‌ها، موسسات مالی و سرمایه‌گذاران خصوصی است که سهام شرکت‌هایی که در بازار بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند را خریداری کرده و از آن طریق اقدام به مشارکت و سرمایه‌گذاری می‌کنند.
علاوه‌بر 2 روش گفته شده، روش دیگری نیز وجود دارد که در گذشته منبع اصلی تامین سرمایه کشورهای در حال توسعه به شمار میرفته و عبارت است از وام‌های تجاری.
وام‌های تجاری معمولا به‌صورت وام‌های بانکی هستند که توسط یک بانک داخلی به یک شرکت خارجی و یا به دولت آن کشور داده می‌شود.
جذب ۹.۲ میلیارد دلار سرمایه خارجی از ابتدای دولت سیزدهم
آذر ماه امسال رئیس کل سازمان سرمایه گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران گفت: ايران فقط در سال ۱۴۰۱ به صورت قطعی، نزدیک به ۴.۲ میلیارد دلار جذب سرمایه خارجی داشت که در مقایسه با سال‌های قبل از آن رشد قابل توجهی ست، در این دوره ما حدود ۱۷۰ درصد رشد سرمایه گذاری را شاهد بودیم.
علی فکری رئیس کل سازمان سرمایه گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران با اشاره به تغییراتی که در خصوص سرمایه گذاری خارجی در دولت سیزدهم نسبت پیش از آن رخ داده است گفت: اما این هنوز برای ما رضایت بخش نیست و ما هنوز خیلی باید کار کنیم تا این که به آن نقطه مطلوب مورد نظر خودمان برسیم.
فکری گفت: از ابتدای دولت تا امروز جذب سرمایه ما به صورت مصوب یعنی طرح‌های سرمایه گذاری که طرف‌های خارجی ابراز علاقه مندی کردند و بخش‌هایی از سرمایه شان را هم وارد ایران کردند، شروع کردند ۹.۲میلیارد دلار بوده که در مقایسه با گذشته بسیار متفاوت است.
جذب ۴.۲ میلیارد دلار سرمایه خارجی در سال گذشته
وی افزود: فقط در سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۴.۲ میلیارد دلار جذب سرمایه خارجی داشتیم که در مقایسه با سال‌های قبل از آن رشد قابل توجهی داشت، توی این دوره ما حدود ۱۷۰ درصد رشد سرمایه گذاری را شاهد بودیم که خب این خیلی متفاوت با گذشته است، اما این که خود این رقم برای ما راضی کننده است؛ خیر.
وی درباره قطعی شدن ۹.۲ میلیارد دلاری جذب سرمایه ای که به آن اشاره شد، اظهار کرد: به استثناء۳ میلیارد دلاری که مربوط به هشت ماهه اول دوره سیزدهم است و همچنان در جریان است؛ شش میلیارد دلار آن به طور قطعی انجام شده است.
فکری با بیان اینکه می‌توان برای هر سال حدود ۱۰ میلیارد دلار هدف گذاری کرد که البته تحقق آن بستگی به این دارد که ما چطور می‌توانیم شرایط را برای ورود این سرمایه‌های خارجی فراهم کنیم.
معاون وزیر اقتصاد با اشاره به کاهش رشد سرمایه‌گذاری در اکثرکشور‌های همسایه یادآور شد: اما آنچه در ایران در این دوسال رخ داد، نتیجه تغییر رویکرد بود و ما به سمت کشورهای واقعی سرمایه فرست که می‌توانند در ایران با ما همکاری کنند حرکت کردیم، به جای این که بخواهیم منتظر بمانیم برای این که کسانی که به هردلیلی از جمله دلایل سیاسی وارد ایران نشوند.وی ادامه داد: یک سرمایه گذار در حوزه‌های نفت و گاز می‌تواند توتال فرانسه باشد، یک سرمایه گذار در حوزه نفت و گاز می‌تواند زد ان واستوک یا یکی از شرکت‌های روسی باشد، این که شما به سمت کدام یک از این‌ها حرکت کنید، مهم است.
به سمت کشورهایی می‌رویم که سرمایه واقعی وارد کنند
فکری گفت: این که شما به سمت کشوری بروید که برای اینکه بخواهد وارد سرمایه گذاری بشود ده‌ها شرط می‌گذارد و بعد هم آخرش معلوم نیست که از سمت قدرت‌های بزرگتری مثل آمریکا اجازه پیدا کند که وارد ایران بشود یا نه؟ قطعا نتیجه بخش نیست.
وی یادآور شد: سال‌های بعد از برجام توتال وارد فاز ۱۱ پارس جنوبی شد؛ ارزش سرمایه گذاری یکباره بیش از چهار میلیارد دلار اعلام شد اما عملا یک دلار هم وارد نشد و آن مجوز باطل شد، البته این باطل شده‌ها از آمارحذف نمی‌شد.
رئیس سازمان سرمایه گذاری تأکید کرد: اکنون آمار‌هایی را اعلام می‌کنیم که بخشی از سرمایه حداقل وارد ایران شده و کار سرمایه گذاری شروع شده باشد؛ روس‌ها در پروژه نفتی وارد شدند و ۲.۷ میلیارد دلار پروژه‌ای است که آنها شروع کردند. بخشی از سرمایه‌های آنها وارد شد و کار در استان ایلام الان شروع شده است.
وی افزود: دیگر این طور نیست که صرفا کاغذی در سازمان سرمایه گذاری باشد و بعد از مدتی هم این کاغذ بی اعتبار و خارج شود.معاون وزیر اقتصاد تاکید کرد: البته به معنی این نیست که الان دیگر اصلا سرمایه گذاری‌های غیر معتبر نداریم بلکه همه این‌ها را از آمارهایمان خارج کردیم. به عنوان مثال سال پیش درباره یک ورزشگاه، سرمایه گذار خارجی از اروپا اعلام آمادگی کرده بود، ما هم در را نبستیم ولی بعد از یک مدتی اعلام کرد که نمی‌تواند بیاید، بنابراین ما آن آمار را از آمارهایمان خارج کردیم تا موجب انحراف در تحلیل نشود و به همین دلیل ما اصرار به تصحیح آماردهی داشتیم.
وی افزود: حداقل نزدیک ۵ میلیارد دلار را در همین دولت از آمار خارج کردم و اعلام آمار نهایی بعد از خروج این موارد اعلام می‌شود.
رییس سازمان سرمایه‌گذاری اظهار کرد: براساس قانون سرمایه گذاری، آئین نامه‌هایی داریم و بر اساس آن سرمایه گذار شش ماه بعد از این که درخواستش را ثبت می‌کند فرصت دارد که بخشی از سرمایه را وارد ایران بکند، هنوز از ۱۴۰۲ از ماههای دوم و سوم سال جاری شش ماه نگذشته که من بتوانیم به صورت دقیق بگویم چقدر سرمایه وارد شده است.
وی درباره پیش بینی رقم سرمایه گذاری خارجی تا پایان سال جاری گفت: تلاش می‌کنیم با مجموعه دولت، بانک مرکزی، نهاد‌های مرتبطی که مجوز‌ها را صادر می‌کنند، از طریق تسهیل کار در حوزه‌های مختلف، بتوانیم این آمار به عنوان مثال شش میلیارد دلاری را به واقعیت برسانیم.
فقط سرمایه با منشا خارجی را در آمار محاسبه می کنیم
فکری در پاسخ به اینکه آیا ایرانیان خارج از کشوری هم جزو آمار سرمایه گذاری خارجی شما به حساب می‌آید؟ توضیح داد: در صورتی که منشاء ارزشان خارجی باشد، وگرنه ما به عنوان سرمایه خارجی محسوب نمی‌کنیم. همچنین خارجی‌هایی هم داریم که می‌آیند از داخل ایران سرمایه‌هایی را جذب می‌کنند و در کشور سرمایه گذاری می‌کنند که در آمار ما نیست.
وی در پاسخ به اینکه چند درصد از سرمایه گذاری سال جاری مربوط به ایرانیان خارج از کشور است گفت: تقریبا ۲۰ درصد؛ البته تسهیل ورود سرمایه‌های ایرانیان خارج از کشور از برنامه های دولت است.
معاون وزیر اقتصاد با اشاره به هدفگذاری غیرواقعی درباره جذب سرمایه خارجی در برنامه ششم گفت: در برنامه هفتم سعی کردیم رقم مشخص نکنیم و شاخص تعیین کنیم؛ مثلا اعلام کنیم که فرضا ۳۰ درصد بیش از میانگین پنج سال اخیر که این یک شاخص معنی دار است.
معاون وزیر اقتصاد همچنین با بیان اینکههنوز نفت و گاز، در رتبه اول جذب سرمایه گذاری، تاکید کرد: البته امسال کمتر ورودی برای سرمایه گذاری در حوزه نفت و گاز داشته ایم.
رییس سازمان سرمایه‌گذاری اظهار کرد: آماری که اعلام می‌کنیم، مربوط به سرمایه گذارانی است که از سازمان سرمایه گذاری درخواست مجوز می‌کنند تا تحت حمایت قانون حمایت از سرمایه گذار خارجی قرار گیرند، ولی ما سرمایه گذارانی را هم داریم که این درخواست مجوز را انجام نمی‌دهند، یعنی می‌گویند که می‌خواهیم خودمان بیاییم سرمایه گذاری کنیم نیازی هم به استفاده از مزایای قانون حمایت از سرمایه گذاری خارجی نداریم و اتفاقا در حوزه نفت بسیاری از موارد اینگونه است که تعدادشان قابل ملاحظه است و ما پایان سال از وزارت خانه‌های مختلف آمارها را می‌گیرم و در آمار نهایی لحاظ می‌کنیم.